Cerkiew św. Mikołaja w Dobrej Szlacheckiej

Cerkiew św. Mikołaja
w Dobrej Szlacheckiej
obecnie kościół
Podwyższenia Krzyża Świętego

A-195 z dnia 27.03.1990
kościół filialny
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Dobra
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Rozesłania Apostołów w Mrzygłodzie
Wezwanie	Podwyższenia Krzyża Świętego (obecnie) św. Mikołaja (poprzednio)
Historia Data zakończenia budowy 1879 Data poświęcenia 1947 Poprzednie wyznanie Kościół Greckokatolicki w Polsce
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • drewno
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok Dobra Szlachecka, cerkiew
Położenie na mapie Polski Dobra Szlachecka, cerkiew
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Dobra Szlachecka, cerkiew
Położenie na mapie powiatu sanockiego Dobra Szlachecka, cerkiew
49°38′42,3″N 22°18′00,8″E

Zespół cerkiewny w Dobrej Szlacheckiej – składa się z dwóch obiektów:

Cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego

Jest to cerkiew drewniana, zbudowana w 1879, orientowana, konstrukcji zrębowej osadzona na kamiennej podmurówce. Podmurówka osłonięta gontowym okapem. Trójdzielna: prezbiterium zamknięte trójbocznie, nawa i babiniec na planach kwadratów. Przy prezbiterium od północy zakrystia. Całość szalowana pionowym deskowaniem z listewkami. Dachy dwuspadowe, kryte blachą. Nad wszystkimi częściami ośmioboczne cebulaste kopuły na tamburach, w zwieńczeniu pseudolatarnie z żelaznymi krzyżami.

We wnętrzu stropy płaskie. Polichromia figuralna wykonana w latach 1899-1904 przez Antoniego i Michała Bogdańskich (patrz: Józef Bogdański) z udziałem Mikołaja Demkowicza. Klasycystyczny ikonostas z tego samego okresu, wykonany również przez wymienionych Bogdańskich. Jest to ikonostas czterorzędowy, w klasycznym układzie spotykanym w cerkwiach karpackich na terenie Polski.

Podczas II wojny światowej uszkodzona została w 1944 centralna kopuła, którą w 1947 rozebrano, łatając prowizorycznie dach. Pierwotny wygląd kopuły odtworzony został podczas remontu w 2003 r. Pierwotnie była cerkwią greckokatolicką, obecnie budynek służy jako kościół pw. Podwyższenia św. Krzyża, filia parafii rzymskokatolickiej w Mrzygłodzie. Teren przy cerkwi otoczony murem z dzikiego kamienia. W linię muru wbudowana jest opisana niżej dzwonnica bramna. W pobliżu opuszczony budynek starej plebanii.

Wieża-dzwonnica bramna

Oddzielnym obiektem jest wieża-dzwonnica bramna, usytuowana na osi świątyni. Pochodzi z XVII w., przebudowana w XVIII. Składa się z trzech kondygnacji. Pierwsza jest murowana z kamienia, na rzucie kwadratu, otynkowana i pobielona, sklepiona kolebkowo. Wyższe kondygnacje są drewniane. Druga ma konstrukcję zrębową ze stropem belkowym i z nadwieszonym gankiem, opartym na czterech słupach z zastrzałami. Tutaj znajdował się ikonostas w typie archaicznym, po którym zachowała się przegroda ikonostasowa z królewskimi i jednymi diakońskimi wrotami. Trzecia kondygnacja ma konstrukcję słupowo-ramową z nadwieszoną izbicą. Na wyższe kondygnacje wchodziło się po stromych, drewnianych schodach, przypominających drabinę. Budowla nakryta jest dachem gontowym namiotowym. Kondygnację górną od środkowej oddziela dach pulpitowy daszek pulpitowy z facjatką od frontu.

Do czasu synodu zamojskiego w 1720 r. przy jednym ikonostasie można było sprawować tylko jedną eucharystię dziennie. Przez fakt istnienia ikonostasu wieża była odrębną cerkwią, co pozwalało odprawić w Dobrej dodatkową mszę św. w tym samym dniu. W niektórych cerkwiach (np. w Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu lub cerkiew św. Jura w Drohobyczu) budowano tym celu nad babińcem dodatkowe pomieszczenie z ikonostasem. Po synodzie zamojskim można było odprawiać kolejne msze również przy ołtarzach bocznych, pozbawionych ikonostasu. Nie jest znane wezwanie, pod którym wieża była wykorzystywana jako cerkiew.

Jest to obiekt unikatowy w skali kraju. Obecnie pełni rolę dzwonnicy, z dwoma dzwonami: z 1627 i 1924 r.

Zespół cerkiewny został włączony do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Galeria

• 
  Dzwonnica
• 
  Elewacja południowa
• 
  Wnętrze

Wykorzystane materiały

• Losy cerkwi w Polsce po 1944 roku, praca zbiorowa, wyd. Reg. Ośr. Studiów i Ochr. Środowiska Kulturowego w Rzeszowie, 1997.
• Robert Bańkosz, Cerkwie Szlaku Ikon, wyd. Arete II, Krosno 2007.
• M.A. Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat, Rewasz, Pruszków, 2003.